Wat zijn algemene tips voor het schrijven van een tekst?

Wie een pakkende, intelligente zin weet te formuleren, kan effectiever communiceren. 'Helder schrijven betekent helder denken', schreef Harvard-professor Marvin H. Swift al in de jaren 70. Hoe hoog of laag iemand ook in het organogram te vinden is, schrijfvaardigheid is belangrijk bij het opstellen van een mail, een memo, een offerte, een speech of sociale media. Een 'goede' tekst ontstaat bij het volgen van deze tips: 

1. Bepaal het doel - Wat is het doel, welke vragen wilt beantwoorden voor de lezer? Wie wil je bereiken en welke toon past bij die doelgroep, houd je het zakelijk of mag wat luchtiger? Zet ook op een rij welke bronnen je kunt gebruiken om je boodschap te onderbouwen. Formuleer alvast een aantal concepttitels om te zien of het de lading dekt van wat je wilt overbrengen en het voldoende prikkelt. Is het voor iedereen te begrijpen en niet te vaktechnisch of te abstract? Kost het je heel veel moeite om zo’n kop (in feite een korte kernzin) te bedenken, dan is wat je wilt zeggen mogelijk ook te ingewikkeld of nog niet goed genoeg doordacht.
2. Zorg voor structuur - Noteer de grote lijn van wat je wilt vertellen. Denk aan de opbouw van veel boeken, of de manier waarop je ooit je scriptie hebt geschreven. Elk artikel, elk verhaal, heeft een inleiding, een kern en een conclusie. Dit 'rond' schrijven, met een kop, romp en een staart, is op vrijwel alle niveaus toe te passen: op zinnen, alinea’s, hoofdstukken en complete boekwerken. In de inleiding, dat kan een heel hoofdstuk zijn maar ook een pakkende eerste zin van een e-mail, grijp je de aandacht van de lezer en bereid je deze voor op wat gaat volgen. In het 'middenstuk' diep je je boodschap uit, geef je je argumenten. Uiteindelijk knoop je in de conclusie of je slot alles wat je eerder hebt verteld aan elkaar. Sluit af met bijvoorbeeld een advies of een opdracht voor je lezer. Bonuspunten krijg je voor een slimme, confronterende of grappige uitsmijter: iets wat de lezer bij zal blijven.
3. Geef voorbeelden, onderbouw - Wees concreet en laat geen vragen onbeantwoord. Een tekst gaat leven als je voorbeelden geeft. Een lezer kan zich daarin niet alleen herkennen, wat helpt om zijn aandacht te grijpen en vast te houden, maar hij kan zo ook controleren of wat jij zegt wel klopt. Kom altijd met voldoende bewijs ter onderbouwing van wat je zegt.
4. Let op fouten - Voorkom tik, spel- en taalfouten. Schenk daarbij ook aandacht aan interpunctie (een punt, spatie of komma maakt echt wel verschil). Wees extra alert op veel voorkomende fouten, en probeer eventueel een persoonlijke lijst bij te houden met fouten die je regelmatig maakt. Een copywriter, een check door een eindredacteur of een schrijfcursus kan op dat gebied veel input opleveren. Check bij twijfel over spelling of grammatica even op woordenlijst.org of onzetaal.nl. Vergeet niet de tekst te laten tegenlezen door iemand anders. Eigen foutjes zie je namelijk minder snel. Dat komt doordat je al schrijvend meer bezig bent met inhoud, met betekenis, Je eigen typo’s zie je niet, omdat de versie op je beeldscherm op dat moment concurreert met de versie in je hoofd. Lees jij de tekst van iemand anders, dan hebben je hersenen als het ware meer capaciteit beschikbaar om zowel naar de inhoud als de details te kijken. Is er niemand die je tekst kan controleren? Neem dan even afstand tot je e-mail, presentatie of artikel, al is het maar een half uurtje. De truc is om je brein het idee te geven dat je de tekst voor het eerst leest. Probeer de tekst zo 'onbekend'’ mogelijk te maken, bijvoorbeeld door het lettertype of de achtergrond te veranderen, door de tekst uit te printen of het stuk op een ander apparaat te bekijken.
5. Maak van lezen een gewoonte - En ten slotte: lees (meer)! Kranten, boeken, webartikelen, alles wat kan inspireren en verrijken. Goed voorbeeld doet volgen, dus lees en leer, probeer te vatten waarom de ene tekst je wel bijblijft en de andere niet. Als je echt wilt leren schrijven, is lezen een must.